bu içeriği paylaşın;

Sıfır Atık Hakkında Araştırma Önergesi

28.03.2024 Tarihli Araştırma Önergemiz

28 Mart 2024 Per
14:47

“Sıfır Atık Hedefi” doğrultusunda bir eylem planının hayata geçirilmesi için Anayasa’nın 98’inci İç Tüzüğün 104’üncü ve 105’inci maddeleri gereğince, Meclis Araştırması açılması için Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na sunduğumuz araştırma önergesini bilgilerinize sunarım.

→ Araştırma Önergemiz (28.03.2024)

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

AB‘nin resmi istatistik kurumu Eurostat‘ın verilerine göre, Avrupa’dan Türkiye’ye yapılan atık ihracatı son 20 yılda yaklaşık üç kat arttı. Türkiye, 2021’de 14,7 milyon tonluk çöp ithal ederek 2004’teki ithalatını üçe katladı. Böylece AB’nin en çok çöplerini yolladığı ülkeler arasında açık ara farkla lider oldu. Türkiye 2020 ve 2021 yıllarındaki liderliğini 2022’de de korudu ve 12,4 milyon tonluk hacimle AB toplam atık ihracatının %39’unu aldı. İkinci en büyük varış noktası 3,5 milyon ton atık alan Hindistan olurken, onu 2 milyon tonla Birleşik Krallık, 1,6 milyon tonla İsviçre, 1,6 milyon tonla Norveç, 1,6 milyon tonla Mısır takip etti. AB’nin ihracatında türlerine göre büyük ağırlığı hurda metal (demir ve çelik atıkları) oluşturuyor. 2022’de AB 17,8 milyon ton hurda metal ihraç etti ve bu, yapılan tüm atık ihracatının %55’ini oluşturdu. İhraç edilen hurda metalin yaklaşık üçte ikisine (%60) karşılık gelen 10,7 milyon tonu alan ülke ise Türkiye oldu. Veriler Türkiye’nin metal atık ithalatında artış olduğunu gösteriyor.

Türkiye’de 2022 yılında 7 milyon 185 bin tonu poliolefin ve 1 milyon 247 bin tonu mühendislik plastiği olmak üzere toplam 8 milyon 432 bin ton plastik hammadde ithalatı gerçekleşti. 2022 yılında 1 milyon 531 bin tonu poliolefin ve 460 bin tonu mühendislik plastiği olmak üzere toplam 1 milyon 991 bin ton plastik hammadde ihraç edildi. 2022 yılında toplam yurt içi plastik hammadde tüketimi 7 milyon 455 bin ton olup bunun 7 milyon 151 bin tonu poliolefin ve 305 bin tonu mühendislik plastikleridir.

Mart 2022’de Birleşmiş Milletler Çevre Kurulu (UNEA) toplantısı sonucunda çıkan kararla, plastik kirliliğinin tüm yaşam döngüsünü ele alan yasal olarak bağlayıcı Küresel Plastik Antlaşması için Hükümetlerarası Uluslararası Müzakereler (INC) süreci başladı. Müzakereler sonucunda BM Eylül 2022’de taslak anlaşma metnini yayımladı. Müzakere süreci devam eden anlaşmanın 2024 yılı sonunda tamamlanması planlanıyor. Bu anlaşma ile dünya genelinde plastik kirliliğinin azaltılması amaçlanıyor. Anlaşmanın temel hedeflerinden biri tek kullanımlık plastiklerin terk edilerek yerini yeniden dolum ve yeniden kullanım alternatiflerinin alması. Nitekim Avrupa’da 3 Temmuz 2021 itibariyle tek kullanımlık plastiklerin kullanımı (plastik tabak, bardak, çatal, pipet ile beyaz plastik köpükten yapılmış yiyecek ve içecek kutuları gibi) yasaklanmıştı. Artık plastik üretimi her 15-20 yılda bir ikiye katlanıyor ve bununla birlikte, hammadde tedarikinden nihai bertarafa ve çevresel emisyonlara kadar plastik yaşam döngüsünün her aşamasında kirlilik var.

Bununla birlikte Türkiye’de tek kullanımlık plastik üretimi ve kullanımı hâlâ devam ediyor. Yapılan bilimsel araştırmalar Türkiye’nin Akdeniz’in en kirli sahillerine sahip ve Akdeniz ile Karadeniz‘e de en fazla plastik çöp döken ülke konumunda olduğunu ortaya koyuyor. Bunun yanında atık yönetim alt yapısı neredeyse hiç kurulmamış düzeyde. Ayrıca Avrupa’dan en çok plastik çöp ithal etmenin yanında en çok plastik üreten ikinci ülke konumundayız.

Bu bağlamda, ülkenin “atık yönetememe” sorununun ortaya konulması, mevcut koşullarda ortaya çıkan sorunların tespiti son derece önemli hale gelmiştir. İvedilikle ulusal mevzuat ve taraf olunan uluslararası anlaşmalar ekseninde bir yol haritasının belirlenerek, Küresel Plastik Anlaşması ve ilişkili müzakereler için konu ile ilgili doğrudan çalışanlarla birlikte kurulacak bir delegasyon oluşturularak bağlayıcı yasal/kurumsal düzenlemelerin yapılmasına dönük bir siyasal stratejinin oluşturulması gerekmektedir. Belirttiğimiz bu sorunların araştırılması ve ilgili çalışmaların makro ölçekte ilgili kurum ve kuruluşları kapsayacak şekilde bir çalışmanın yürütülmesi, bu konuda merkezi hükümet ile yerel yönetimlere düşen yetki ve sorumlulukların yeniden belirlenmesi, “sıfır atık” hedefi doğrultusunda bir Eylem Planının hayata geçirilmesi için Anayasa’nın 98. ve TBMM İç Tüzüğünün 104 ve 105. maddeleri uyarınca Meclis Araştırması açılmasını talep ve teklif ederim.

Saygılarımla.

Doç. Dr. Gökhan GÜNAYDIN
İstanbul Milletvekili – CHP Grup Başkanvekili

¹ BBC News Türkçe, “Türkiye’nin hurda metal ithalatı artıyor”, https://www.bbc.com/turkce/haberler… (erişim: 15.03.2024).

² UNDP, Plastics in Turkey, https://www.undp.org/tr/turkiye/publications/turkiyede…

³https://tr.euronews.com/2021/07/03/ab-de-tek-kullan-m…

⁴ https://yesilgazete.org/kuresel-plastik-anlasmasi-icin…

⁵ https://haberdairesi.com/guncel/tuik-acikladi…